Thursday, September 26, 2013

"SMS" გიო მგელაძისაგან


წიგნის მაღაზია "სანტა ესპერანსას" პროექტი "ანოტაცია"
მეორე კვირა


გიო მგელაძის შესახებ პირველად გასული საუკუნის ოთხმოცდაათიან წლებში შევიტყვე, როდესაც მისი ფილმი "არა, მეგობარო" ვნახე. პირდაპირი თუ გადატანითი მნიშვნელობით ჩაბნელებულ წლებში, თინეიჯერი მესთვის ის განსხვავებული და საინტერესო ადამიანი ჩანდა. გასულ წელს, გიო მგელაძის სადებიუტო კრებულის გამოცემის გამო, ისევ გამიჩნდა მისი შემოქმედების მიმართ ინტერესი. მიუხედავად იმისა, რომ თანამედროვე ქართულ პროზას თითქმის არ ვეცნობი, ამ ნოველების წაკითხვა გადავწყვიტე. კრებული გამომცემლობა "საუნჯემ" დასტამბა; სახელწოდებაც ისეთი აქვს, რომ მოგინდება "გახსნა" და ავტორის გზავნილს გაეცნო. წიგნში შესულია 29 ნოველა და 2 პიესა.

ვიდრე კრებულის შესახებ შთაბეჭდილებას მივუბრუნდები, ცოტა რამ გიო მგელაძის შესახებ: დაიბადა 1969 წელს, პროფესიით კინოოპერატორია, გადაღებული აქვს 6 ფილმი, არის რამდენიმე ფილმის სცენარის ავტორი, პროდიუსერი და დამდგმელი ოპერატორი, მიღებული აქვს არაერთი კინოფესტივალის პრიზი, თავადაც მონაწილეობს ფილმებში. მოკლედ, კინოს ადამიანია და ეს მის ლიტერატურაზეც აისახა.

პირველი, რასაც მკითხველი წიგნის გადაშლისას ხედავს, ავტორის უსახო ფოტოა, მორიგ გვერდზე კი მისივე წინასიტყვაობის მაგიერი – პირადი გზავნილი თითოეულ მკითხველთან. მასში გიო მგელაძე ჩიტის ამბავს ყვება, რომელიც მისი ერთ–ერთი ფილმის პირველი მაყურებელი ყოფილა. გზავნილის დახმარებით ავტორთან საერთო შტრიხი ვიპოვე – ჩიტები ჩემს ცხოვრებაშიც საინტერესოდ ჩნდებიან ხოლმე. ამ წიგნში კი ისინი არაერთხელ აფრინდებიან მისტიკური ირაოს შესაკვრელად.

"გაპიკოება" კრებულის პირველი და ერთ–ერთი დასამახსოვრებელი მოთხრობაა 15 წლის ლილიზე, რომლის თვალებიც პროექტორად არის ქცეული. ლილი ნებისმიერ ზედაპირზე "უშვებს" კინოს მისთვის ყველაზე მნიშვნელოვანი მამაკაცის, პიკოს, მონაწილეობით. სხვა მოთხრობებში ცოცხლდება ოთხმოცდაათიანი და მომდევნო წლების თბილისი, აფხაზეთის ომის ფონზე გამკვეთრებული სახეები და ისტორიები; აქ არის ამბები ცარცის გოგოზე, ჩვეულებრივ მუსიკოსზე, რომელსაც ჩიტები უწერდნენ მუსიკას, დუელში მოკლულ ბაბუაზე, თბილისელ გოგოებსა და მათებურ "ლავ სთორიზე", სასიყვარულო სამკუთხედებსა თუ შვილისგან მოსმენილი სლენგით შეძრულ მამაზე.

წიგნის ყდაზე აღნიშვნაა: +16. ტექსტი საკმაოდ ბევრ სექსუალურ სცენასა და სკაბრეზს შეიცავს. წიგნში არც გამართული ლიტერატურული ქართული დაგხვდებათ. თუმცა სინამდვილის შეგრძნებას, რაც მკითხველს რჩება, სწორედ ეს ენა და გამოთქმის თავისუფლება ამყარებს – გიო მგელაძე ისე წერს, როგორც ჩვენ ირგვლივ ადამიანების დიდი ნაწილი ლაპარაკობს (მათ შორის ალბათ თვითონაც, რადგან ძალიან ბუნებრივია მისი თხრობა და დიალოგები). საერთოდ კი, ალბათ ეს არის წიგნი, რომლის მთავარი მოქმედი გმირი ავტორია. უბრალოდ, ასე მჯერა, რადგან მოთხრობები სიყალბისაგან დაცლილია; იმდენად, რომ კითხვისას გგონია, ეს ისტორიები შენ გვერდით ან შენი მონაწილეობით ვითარდებოდა. ამ ფონზე კი თითქოს წარმოუდგენელიცაა, ეს ყველაფერი ავტორს თავს არ გადახდენოდა, ვიდრე საპროექციო ეკრანზე გასაშვებად შეულამაზებლად მოგიტანდა.



განწყობისათვის: Emotions

Saturday, September 21, 2013

სიცოცხლის გაგრძელება და სხვა ტექსტები


წიგნის მაღაზია "სანტა ესპერანსას" პროექტი "ანოტაცია"
პირველი კვირა


"სიცოცხლის გაგრძელება და სხვა ტექსტები" ფრანგი მწერლის, მიშელ უელბეკის, იმ ესეების კრებულია, რომლებიც გასული საუკუნის 90-იან წლებში ორ წიგნად გამოიცა. იმ პერიოდისთვის უელბეკი ჯერაც არ არის ის მწერალი, ვისთანაც სიტყვა სკანდალს აკავშირებენ; შორია 2010 წლამდეც, როცა გონკურის პრემიის მიღების შემდეგ მას "ჩვენი სამყაროს მთავარ მოწმეს" უწოდებენ; თუმცა მისთვის  დამახასიათებელი დამთრგუნველი პირდაპირობა ამ ტექსტებშიც სახეზეა. გამოქვეყნებიდან თითქმის ორი ათეული წლის გასვლის მიუხედავად  კითხვისას არ ფიქრობთ, რომ ესეებში წარმოდგენილი თემები მოძველდა და წარსულს ჩაბარდა.

ჩემზე განსაკუთრებული შთაბეჭდილება მოახდინა ესემ, რომელსაც "სიცოცხლის გაგრძელება: სახელმძღვანელო" ეწოდება. ესე ოთხნაწილიანია. ამ ტექსტით ყველაზე მეტად ალბათ ის მკითხველი დაინტერესდება, ვინც თავადაც წერს, ან სურს, გაერკვეს პოეტის რაობაში. უელბეკის ტონი შეუვალია, მკაცრი. თითოეული აბზაცის დასაწყისში იქნებ გონგის ხმაც კი ჩაგესმათ. შეიძლება ითქვას, ეს სახელმძღვანელო ციტატებისგან შედგება.

თავიდან ტანჯვაა – ყველაფერი ტანჯვით ევლინება ქვეყანას. ყოველივე, რაც სამყაროს შეადგენს – საგანი თუ სულიერი – მხოლოდ კივილის ხმას გამოსცემს. ადამიანი? სწორედ ადამიანს ეხება პირველი ტექსტი. "სამყარო ყველა მიმართულებით გაშლილი ტანჯვის ველია", წერს უელბეკი. ყველაფერი რაც დაბადებას აპირებს, იტანჯება და დაბადების შემდეგ, ცნობიერების გარკვეული დონის მიღწევისთანავე, თავზე წისქვილის ქვის ტრიალიც იწყება. ყველანაირი ტანჯვა ნაბიჯია პოეტად ქცევის გზაზე. ესეს კითხვის დროს ხვდები, რომ ის ავტორის განცდებისა და გამოცდილების დაწურვის შედეგია და გჯერა მისი სიტყვების, მით უმეტეს, რომ რაღაც მსგავსი შენც გამოგივლია. უელბეკი ტკივილსა და სიძნელეებში გასაგნებ გზებს გვაჩვენებს.

მას შემდეგ, რაც პოეტობის გზაზე შედგებით, იწყება დანაწევრებული მეტყველების ხანა. საჭირო ხდება ტანჯვის გამოხატვა, რასაც მკაფიოდ გამოკვეთილი სტრუქტურა უნდა ჰქონდეს. თუ ვერ მოახერხებთ ამას, ტკივილი შიგნიდან დაგხრავთ, ამიტომ სასწრაფოდ უნდა ამოთქვათ სიტყვები. რჩევები ამ ტექსტიდან პოეტს ფორმის ძიების გზაზე გამოადგება. ფორმის ძიებას და პოვნას კი ცოცხალი პოეტი სჭირდება.

რაკი დანაწევრებული სიტყვები ამოთქვით, ახლა გადარჩენის დროა, რაც ამ სამყაროში უკიდურესად ძნელია. თუმცა ცდად ღირს, რადგან ხანდაზმულობის დროს განვითარებული ფიზიკური და ფსიქიკური პროცესები ღირებულის შექმნას შეგაძლებინებთ. ესეს მეოთხე ნაწილში კი არის რჩევები მათთვის, ვინც გადარჩა: ისინი ყველაზე მტკივნეულ ადგილას მიღებული დარტყმის ატანაში დაგეხმარებათ.

კრებულში შესულ დანარჩენ ტექსტებში გაეცნობით უელბეკის ხედვას ყველა იმ საკითხსა და პრობლემაზე, რომლითაც გასული საუკუნის ბოლო ათწლეულში ევროპული საზოგადოება ხასიათდებოდა. ეს არის ევროპელი ადამიანის პორტრეტი "მკვდარ დროში", უფრო დაწვრილებით: ევროპელი და პორნოგრაფია, პენსიონერი ევროპელი, ევროპელი დღესასწაულზე და ა.შ. ავტორი ეხება ისეთ თემებსაც, როგორიცაა კლონირება, არქიტექტურა, კინოხელოვნება, რეკლამა, ინფორმატიკა, ლიტერატურა და სხვ. ტექსტში, რომელსაც "სამყარო, როგორც სუპერმარკეტი და დაცინვა" ეწოდება, უელბეკი ნების ნაკლებობაზე წერს, რასაც ინდივიდუალობის ნაკლებობა მოსდევს. ამ საკითხმა ასორინის წიგნი "ნება" გამახსენა, რომელიც ბევრად ადრინდელ ევროპულ საზოგადოებაში არსებულ იგივე პრობლემას ეხება. როგორც ჩანს, დრომ ამ მხრივ არაფერი შეცვალა. ესეებში ჩამოყალიბებული ხედვა მომდევნო წლებში გამოცემულ, უელბეკის გახმაურებულ რომანებში ვრცლად არის გაშლილი.

თუ უელბეკი მოგწონთ და ჩემსავით ინტერესდებით მისი ახალი ქართულენოვანი გამოცემებით, ან ახლა იწყებთ მის გაცნობას, გეტყვით, რომ "სიცოცხლის გაგრძელება და სხვა ტექსტები" უახლესი თარგმანია, რომელიც ბაკურ სულაკაურის გამომცემლობამ შემოგვთავაზა. თარგმანი უელბეკის ერთ–ერთ საუკეთესო მთარგმნელს, ირმა ტაველიძეს, ეკუთვნის. დიდი ალბათობით, ამ მომცრო წიგნის გვერდებზე საკუთარ (ევროპელ) თავსა და თქვენს გარშემო მიმდინარე მოვლენებს ამოიცნობთ.

Monday, September 16, 2013

ანოტაცია

დღეიდან 5 კვირის მანძილზე ჩემი ბლოგი წიგნების მაღაზია "სანტა ესპერანსას" მიერ გამოცხადებულ კონკურსში მონაწილეობს. მიუხედავად იმისა, რომ წიგნების შესახებ შთაბეჭდილებებს "გზაში წაკითხულ წიგნებში" ვაგროვებ, გადავწყვიტე კონკურსში ამ ბლოგით მივიღო მონაწილეობა. პროექტს გვერდი ვერ ავუარე, – ანოტაციებს მაინც ვწერ და ვნახოთ, იქნებ ამ საქმემ წარმატებაც მომიტანოს. ამ კონკურსში წარმატების ერთ–ერთი კრიტერიუმი კი პოსტების პოპულარობაა. მოკლედ, ვნახოთ.

Monday, September 9, 2013

კალათაში დამატებულები

ტექნიკის შეძენასთან დაკავშირებით პრაგმატული ვარ ხოლმე. სიახლეები ყოველთვის მაინტერესებს და აღმაფრთოვანებს კიდეც, მაგრამ მხოლოდ იმას ვყიდულობ, რაც მჭირდება, ისიც შემოსავლის გათვალისწინებით. ჰოდა, რა მჭირდება ახლა:
ბოლო წელია, სულ მივაგდე ფოტოგრაფია. იმდენ რამეს ვამჩნევ, მაგრამ ვერ ვიღებ. ჩემი კამერა უკვე ძალიან მოხუცდა და იმ ძველებურ სატვირთოებს მახსენებს, წინ რომ ჰქონდათ ხელით დასატრიალებელი საქოქი. ზოგადად, ხათრს ვერ მიტეხავს და ცდილობს, მაგრამ რასაც ჰქვია "წამის დაჭერა", ეგ არ გამოსდის – მოულოდნელი კადრის გადაღების ბედნიერება აღარ მაქვს. ჰოდა, მინდა ახალი კამერა. მაგრამ: მინდა კარგი კამერა, რომელიც სულ თან მექნება. მინიმუმ ნახევარკილოგრამიანი კამერა კი სულ თან ვერ მექნება. ამიტომ არ ვიცი, რა ვქნა. ჯერჯერობით ვათვალიერებ საიტებზე მონაცემებს და ვფიქრობ. მივიღებ რჩევებსაც.
კიდევ მინდა ქინდლი. განსაკუთრებით მას მერე, რაც ჩემს წიგნების კარადას ღამის 12 საათზე ფეხი მოსტყდა; მანამდე კი, მთელი საღამო ისეთ იდუმალ ხმას გამოსცემდა, რომ წამიერად "დამავოის" შემოსახლებაზეც დავფიქრდი. კარადის ფეხის გამაგრების და ახალი თაროს შეკვეთის შემდეგ კიდევ ერთხელ მივხვდი, რომ ქინდლი მსგავსი პრობლემისგანაც გამათავისუფლებს. აქამდე ისე ხდებოდა, რომ იოლად გავდიოდი მის გარეშე, მიუხედავად იმისა, რომ სხვებს მის ყიდვას მაქსიმალურად ვურჩევდი. უფრო ის ფაქტი მაფერხებდა, რომ ქართულ ენაზე ელექტრონულად ცოტა წიგნი მოიპოვებოდა. ქინდლთან დიდი მოთხოვნები არ მაქვს, კამერაზე მოვიფიქრებ და, იმედია, ახალი წლისთვის ორივე მექნება.