ძველი საქართველოს პოეტი ქალები

ამ თემაზე პოსტის დაწერას ტომუშკას რამდენიმე დღის წინ დავპირდი. მგონია, გაცილებით მეტი პოეტი ქალი გვეყოლებოდა, მაგრამ მათზე ცნობები არ გვაქვს. ბლოგის პარამეტრების გამო ტექსტი მაქსიმალურად შევამცირე, ვერც ლექსებს ვურთავ.

ქეთევანი
ქეთევანი იყო ქართლის ფეოდალის, აშოთან მუხრან-ბატონის ასული, კახეთის მეფის ალექსანდრეს უფროსი ვაჟის, დავითის მეუღლე, თეიმურაზ მეფის დედა. დაიბადა 1575 წელს. ქეთევან დედოფლის ერთადერთი ელეგიური ლექსი, რომელიც შირაზში „პყრობილებაში მწუხარემან სთქვა ფისტიკაურად“, შეტანილია დავით რექტორის ხელნაწერ კრებულში, რომელიც მან 1821-1823 წლებში შეადგინა და გადაწერა. ქეთევანის ფისტიკაური ლექსი დაწერილია „ანბანთქების“ სახით.

მარიამი – მაკრინე
მარიამი – მაკრინე, ცნობილი პოეტი-ჰიმნოგრაფი, კახეთის მეფის ერეკლე I-ის ასული. ცხოვრობდა მე-17-18 საუკუნეების მიჯნაზე. მარიამის შესახებ მცირე ბიოგრაფიული ცნობები შემოგვრჩა. ვიცით, რომ იგი ერეკლე პირველის სახლთუხუცესის ედიშერ ჩოლოყაშვილის მეუღლე იყო. ქმრის სიკვდილის შემდეგ მარიამი მონაზვნად აღიკვეცა. 1716 წელს იგი უკვე „ბატონიშვილ მარიამ ყოფილის მაკრინეს“ სახელით იხსენიება. მაკრინეს უმთავრეს ლიტერატურულ ნაშრომს წარმოადგენს იოსებ ალავერდელის სადიდებლად შედგენილი საგალობლები.

მანანა
ამ პოეტი ქალის ორი საკმაოდ მოზრდილი პოეტური ნაწარმოები: „შაირნი“ და „ციებასთან ბაასი“ დავით რექტორმა თავის ანთოლოგიაში შეიტანა. ასევე მანანას მიეწერება: „ესეც რაღაც ღარიბად თქმული“, „ცეცხლი მოედოს ფაშასა“ და გაშაირება ახალციხელ მესტვირე კოტაშვილთან. მანანა ერეკლე მეორის თანამედროვე უნდა იყოს. სავარაუდოდ, „შაირნი“ 1795 წლამდე, აღა-მაჰმად-ხანის მიერ ტფილისის აღებამდეა დაწერილი. ხოლო დარჩენილი ლექსები მანანას ხანდაზმულობაში უნდა იყოს შეთხზული. საფიქრებელია, რომ იგი მე-18 საუკუნის პირველ ნახევარში დაიბადა. მანანა თექვსმეტმარცვლოვანი რუსთველური შაირით წერს.

სალომე
სალომეს ნაწერებიდან დარჩენილია „მწუხარებისა ანბანთქებანი“, ანუ როგორც ავტორი უწოდებს – „სევდის წიგნი“, რომელიც ბიოგრაფიულ-ეპისტოლარული ხასიათის პოემას წარმოადგენს. როგორც ტექსტიდან ირკვევა, სალომე ერეკლე მეფის თანამედროვეა. სალომე თავისი პოეტური ბუნებით და წერის მანერით ძალიან წააგავს მე-18 საუკუნის პოეტ ქალს მანანას. ორივე, – სალომეც და მანანაც, დავით გურამიშვილის სტილის პოეტები არიან.

მაია გაბაონი
მაია გაბაონი, ანუ გაბაშვილი, მე-18 საუკუნის პოეტების რიცხვს ეკუთვნის. მისგან ერთადერთი ანბანთქება შემოგვრჩა – „ანზე სით მიხვალ“ („გამოცანა ანბანზე“). მაიას შესახებ თითქმის არანაირი ბიოგრაფიული ცნობა არ მოგვეპოვება.

მარიამი
მარიამი იყო ერეკლე მეორის ასული და დავით ციციშვილის მეუღლე. თავის დროზე მარიამი ჩინებულ მელექსედ ითვლებოდა. მასზე ამბობდნენ – „დიდის მეფის თეიმურაზის ნიჭი გამოჰყვა ამ ქალსაო“. მარიამი 1755 წელს დაბადებულა. ახალგაზრდობაში დაწერილი ლექსებიდან მხოლოდ ორი ლექსია დარჩენილი: „მეფის ირაკლის ძის ალექსანდრეს დაწინდულს ნინოს სიკვდილზედ თქმული“ და „საქმროსთან“. დანარჩენი ლექსები გვიანდელ ხანას – რუსების შემოსვლის პერიოდს ეკუთვნის: „თურქთა ხმასა ზედა სათქმელი მუხამბაზი – ჰოი დამწარდეს დროთა ტკბილობა“; „აჰა, დამეცნეს რისხვით ცანია“; „მოვსთქვამ სულთქმითა საბრალოდ“.

ქეთევან ირაკლის ასული
ქეთევანი მარიამ ბატონიშვილის უმცროსი და იყო. დაიბადა 1764 წელს. იგი ცნობილია ერთადერთი ლექსით – „ჰოი, ვითარ ვსთქვა განსაკრთომელი“ (“გაფი დუგაში სათქმელი“). ის თემატიკით მარიამის ლექსებს უახლოვდება. შინაარსის მიხედვით დაახლოებით 1805 წელს, ქეთევანის პატიმრობის დროს უნდა იყოს დაწერილი.

თეკლე ბატონიშვილი
თეკლე ერეკლე მეფის უსაყვარლესი ასული იყო. თეკლეს სახელით სამი ლექსია ცნობილი: „თეკლა ბატონიშვილისაგან თქმული გაფი, ქეთეონს, თავის დას პასუხს უგებს ამ ლექსით“, „თეჯლისი“,
„რომელთაგან მქონდა სიამე შვების“. მათი თემატური მასალა იგივეა, რაც მისი დების. თეკლეს ლექსები, როგორც მე-18-19 საუკუნეების მიჯნაზე მცხოვრებ პოეტთა უმეტესობის ნაწარმოებები, საკრავებზე დასამღერებლად არის გამიზნული. ამ დროს მიღებული იყო ირანული და თურქული სასიმღერო მოტივები, ლექსებიც შესაფერ რიტმულ აღნაგობას იღებდნენ. თეკლეს ლექსები შესულია დავით რექტორის მიერ შედგენილ და გადაწერილ კრებულში.

ასათიანი, ლ. ძველი საქართველოს პოეტი ქალები, 1936.